بررسی سندی متنی «علم و عصمت امام» در کلامی از امام رضا(ع)

جهان اسلام از دیرباز دارای مذاهب فکری و اعتقادی با گرایش‌های خاص ازجمله شیعه، معتزله و اشاعره بود. این مذاهب در برخی از مسائل و اعتقادها همچون «امامت و رهبری» دارای اختلاف‌های ریشه‌دار و عمیقی بودند. افرادی با توجه به مبانی فکری و عقیدتی خویش، امامت و به تبع آن، عصمت و اعلم بودن را در غیر پیامبر(ص) نمی‌پذیرند و با توجه به شبهه‌هایی همچون نبودن نصی بر امامت ائمه‌(ع)، خطاکار بودن همة افراد جامعه به غیر از  پیامبر‌(ص)، سعی بر انکار این امر می‌کنند. ولی عالمان امامیه با توجه به مبانی فکری، عقیدتی و نصوص وارده از ناحیة ائمه‌(ع)، امامت را مختص امامان معصوم‌(ع) بعد از پیامبر‌(ص) می‌دانند. یکی از این نصوص وارده، حدیثی جامع از امام رضا‌(ع) در رابطه با «صفات امام معصوم» است. در این نوشتار سعی بر آن است که به دو صفت ضروری امام معصوم «عصمت و علم» پرداخته و از نظر عالمان امامیه بررسی و تبیین شود. نتیجه اینکه 1. این حدیث دارای سندی حسن است و در کتاب‌های زیادی نقل شده است. در بررسی محتوایی نیز به ویژگی‌هایی برای امام پرداخته است که یا با آیات قرآنی همخوانی دارند یا از امور عقلی هستند که انکارناپذیرند. امام‌(ع)، امامت را کمال دین معرفی کرده‌اند، چراکه امام، معدن علم خداست و به جهت اینکه وارث علم و فهم پیامبر(ص) بوده و عالم‌تر از همه است، می‌تواند جامعة دینی را به کمال برساند 2. از جهتی دیگر، امامان، منزه و مصون از خطا و گمراهی‌اند و توفیق و تأیید الهی، آنها را در رسیدن به اهدافشان استوار ساخته است. آنها بندگان مطهر و مخلص خدا هستند که همة اینها بیانگر مقام عصمت برای آنهاست و این مقام، موهبتی الهی بوده که به امامان عطا شده است و کسی‌که علم و طهارت حداکثری در جامعة اسلامی را داشته باشد که دوست و دشمن به آن معترفند، صلاحیت رهبری جامعه را دارد.